0

George Petrides: Hellenic Heads

Στη Δύση, η έννοια της “ελληνικότητας” αμφισβητείται εδώ και καιρό με διφορούμενους και παράδοξους φυλετικούς όρους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στις κοινωνίες που έχουν αγγίξει τα απομεινάρια του βρετανικού αυτοκρατορικού σχεδίου, οι πολιτιστικοί διαιτητές του οποίου συνεχίζουν να επιδεικνύουν (διάβαζε: το Βρετανικό Μουσείο, με τα απαλλοτριωμένα Μάρμαρα του Παρθενώνα) μια έντονη ενασχόληση με μια ιστοριοποιημένη και ανατολίτικη Ελλάδα. Έτσι αντιλαμβανόμενα, τα μέλη της ελληνικής διασποράς κωδικοποιούνται ως πρότυπα λευκότητας -δηλαδή, μέχρι να μην είναι- όταν οι πολυπλοκότητες της πολιτισμικής, γλωσσικής και ιστορικής διαφοράς φαίνεται να μπαίνουν εμπόδιο.

Ο Ελληνοαμερικανός γλύπτης Τζορτζ Πετρίδης φαίνεται να γνωρίζει πολύ καλά αυτού του είδους τις αντιλήψεις που ισοπεδώνουν τον κόσμο και την ταυτότητα και, στην έκθεσή του Hellenic Heads (Ελληνικές Κεφαλές), που εκτίθεται αυτή τη στιγμή στην Πρεσβεία της Ελλάδας στην Ουάσιγκτον, φαίνεται να περιηγείται με την μεγαλύτερη επιδεξιότητα στις εξωνυμικές υποθέσεις “διπλής πίστης”. Η γλυπτική του Πετρίδη εντάσσεται έτσι σε μια ευρύτερη ενότητα της τέχνης που ασχολείται με τη συν-καταγωγή και τη διεθνικότητα. Μοναδικά, ωστόσο, τα γλυπτά του λειτουργούν επίσης σε πιο έντονες πτυχές της πολιτιστικής ανταλλαγής. Με άλλα λόγια, αυτές οι Ελληνικές Κεφαλές λειτουργούν στις διασταυρώσεις της καλλιτεχνικής διπλωματίας και ενός φαινομενικά αυτοοδηγούμενου προγονικού τουρισμού.

Ο λεγόμενος Πετρίδης -ο οποίος γεννήθηκε στην Αθήνα και έχει περάσει τη μισή του ζωή στη Νέα Υόρκη- ξεκαθαρίζει ότι πάντα επένδυε στις ρίζες του: η γιαγιά του διέφυγε από την πυρπόληση της Σμύρνης το 1922 και οι γονείς του επέζησαν από τη ναζιστική κατοχή της Ελλάδας το 1940, μαζί με τον εμφύλιο πόλεμο που ακολούθησε. Με αυτό το πνεύμα, το έργο του Πετρίδη, στο πιο ενδιαφέρον του, παραπέμπει και επανεξετάζει επεισόδια της ελληνικής ιστορίας πέρα από τη βεβαιότητα της “απλής” αρχαιότητας.

Το έργο Life During Wartime (2022), για παράδειγμα, είναι μια γλυπτική αυτοπροσωπογραφία που επικαλείται το πνεύμα και τη σκληρή καθημερινότητα του Έλληνα πολίτη στα μέσα του εικοστού αιώνα. Οι εκλαϊκευμένες συζητήσεις για την ελληνική τέχνη αναπόφευκτα κυκλώνουν ένα κλασικό ιδεώδες που αποτυπώνει την Ελλάδα ως μονολιθικό θεμέλιο του δυτικού πολιτισμού. Ενώ τα γλυπτά του Πετρίδη αποδίδουν σαφή φόρο τιμής σε αυτό το τυπικό κλασικό μοντέλο -καθώς και στους νεοκλασικούς ακολούθους του, όπως ο Ροντέν- ο καλλιτέχνης τα χρησιμοποιεί ως απλά σημεία εκκίνησης για έναν ευρύτερο εννοιολογικό διάλογο μεταξύ του ίδιου και της ιστορίας. (Αν και πρόκειται για διαφορετικά μέσα, η αδυσώπητη έκφραση και η επιμήκης μορφοποίηση στο Wartime φέρνουν ωστόσο στο νου τη ζωγραφική τεχνική του μανιεριστή El Greco).

Και έτσι, φυσικά, το Wartime δεν διαθέτει κανένα αρχαϊκό χαμόγελο. Δουλεύοντας μέσα από μια εξαιρετικά πρωτότυπη και διαδοχική δημιουργική διαδικασία -που συνδυάζει τόσο ψηφιακές τεχνολογίες τρισδιάστατης εκτύπωσης όσο και παραδοσιακή χειροτεχνία- τα γλυπτά του Πετρίδη φέρουν ένα είδος στωικής ουδετερότητας. Επιτρέπει τη μετάθεση χρονολογιών παρά την απλή αποκάλυψη, ακόμη και εν μέσω εννοιολογικού δράματος. Σε αυτή την περίπτωση, το Wartime χρησιμεύει ως μια οδυνηρή υπενθύμιση ότι οι δομές αιμορραγούν: η σημερινή σύγχρονη Ελλάδα έχει υποστεί ποικίλες ηγεμονίες από το τέλος της αρχαιότητας. Αυτές οι αυτοκρατορικές συγκρούσεις και ανταλλαγές είδαν την τελική τους κορύφωση στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας της Ελλάδας από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ο οποίος υπήρξε μάρτυρας της (ανα)γέννησης μιας παγιωμένης εθνικής ταυτότητας.

Συναντώντας έτσι τη σύγχρονη εποχή, τα άλλα γλυπτά του Πετρίδη είναι ειρωνικά λακωνικά από κάθε άποψη. Οι Ηρωίδες του 1821 (2022) σαρώνουν ως ένας πανηγυρικός σε μια πλουραλιστική και ισότιμη ελληνική κοινωνία- είναι μια χειρονομία που είναι ταυτόχρονα ελπιδοφόρα και ρομαντική όσο και σκόπιμη. Μια προτομή φιλοτεχνημένη από ένα ζωντανό μοντέλο (την αρραβωνιαστικιά του Πετρίδη), οι Ηρωίδες μοιάζουν να έχουν γραφτεί σχεδόν για το ρόλο, θυμίζοντας κάτι πιο κοντά στην ελευθέρια. Όπως και οι περισσότερες από τις άλλες κεφαλές, οι Ηρωίδες του Πετρίδη επιδιώκουν μια γειωμένη πολιτική ουδετερότητα, που αποφεύγει προσεκτικά την πολιτική -αλλά όχι την πολιτική- αναφορά. (Ενώ αναφέρεται ονομαστικά στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της Ελλάδας, η έκθεση φαίνεται να αποφεύγει δυνητικά ευαίσθητα εδάφη, όπως το καθεστώς των Συνταγματαρχών 1967-74, μαζί με την αποκατάσταση της δημοκρατίας, τη Μεταπολίτευση).

Οι τέχνες έπαιζαν πάντα έναν εξέχοντα ρόλο στα ευρύτερα ρεύματα της ήπιας ισχύος και είναι σαφές ότι τέτοιες προγραμματικές επιλογές γίνονται σε μια προσπάθεια διατήρησης ενός είδους απολιτισμού απέναντι στα ευρύτερα ελληνικά συμφέροντα. Όμως η ιστορία είναι πάντα πολιτική, είναι ο γραπτός λόγος που παίρνει σάρκα και οστά. Φέτος συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γενοκτονία των Ελλήνων, μια από τις πολλές τέτοιες θηριωδίες στα χέρια των Οθωμανών Τούρκων. Αυτή η στιγμή αξίζει να αναγνωριστεί ως ανάμνηση της εξέγερσης κατά της αυτοκρατορίας.

Με αυτόν τον τρόπο, υπάρχει κάτι σχεδόν αποδομητικό, ακόμη και αποικιοκρατικό, στις Ελληνικές Κεφαλές. Όσο αιχμηρές και αν είναι αυτές οι άλλες ιστορικές απουσίες που αναφέρθηκαν, φέρνουν μια λεπτή ασυνέχεια που στην πραγματικότητα βοηθά στην περαιτέρω εμψύχωση του έργου της γλυπτικής. Τα ίδια τα γλυπτά, όσο τυπικά και αναφορικά και αν είναι, είναι προσεκτικά εορταστικά. Και ενώ οι Έλληνες έχουν πλέον -σύμφωνα με τα λόγια του Noel Ignatiev- “γίνει λευκοί”, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι ίδιοι οι αρχαίοι Έλληνες έβλεπαν τον πολιτισμό τους μόνο ως το ένα άκρο του γλωσσικού και όχι του φυλετικού φάσματος.

You may also like

Comments

Leave a reply

More in NEA