Ποιοι ήταν οι Κορίνθιοι Φιλικοί;

Η ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως συνδέεται αδιάρ­ρηκτα με την ιστορία της Φιλικής Εταιρείας
Γράφει ο Δρ. Αν. Λυμπερίου*

Ημυθική αύτη οργάνωση, κατόρθωσε, με τη μορφή πού έλαβε, να συνενώσει όλες τις ζωτικές δυνάμεις ελληνισμού. Οι ιδρυτές της κατάφεραν κυρίως να συνδυάσουν τη βαθειά ριζωμένη, μα ολέθρια πεποίθηση των Ελ­λήνων επί Τουρκοκρατίας ότι η Ελλάς δεν θα ελευθερωθεί παρά με τη συνδρομή των ξένων με τη θλιβερή πραγματικότητα ότι οι Έλληνες δεν πρέπει να βασίζονται παρά στις ίδιες των δυνάμεις.

Η Φιλική Εταιρία ήταν η πρώτη σοβαρή προσπάθεια για την προετοιμασία της επανάστασης στην Ελλάδα και εκ του αποτελέσματος κρίνεται επιτυχημένη. Η πολύχρονη ωρίμανση της ιδέας του ξεσηκωμού και η αίσθηση της συλλογικής προσπάθειας υπήρξε καθοριστική για την προετοιμασία του αγώνα. Με μόνα εφόδια τον πατριωτισμό, την πίστη και την αισιοδοξία, κατάφεραν τελικά να οργανώσουν μια καθαρώς ελληνική εξέγερση.

Με επικρατέστερη ημερομηνία λοιπόν την 14 Σεπτεμβρίου 1814 ιδρύεται στην Οδησσό η Φιλική Εταιρεία από τρεις άνδρες όχι ιδιαίτερα επιφανείς ή πλούσιους, τον Νικόλαον Σκουφά από το Κομπότι Άρτας, τον Αθανάσιο Τσακάλωφ από τα Ιωάννινα και τον Εμμανουήλ Ξάνθο από την Πάτμο.

Καίριο ρόλο στην ίδρυση της Εταιρείας διαδραμάτισε και ένα τέταρτο πρόσωπο, ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος.

Ορόσημο για την ουσιαστική ενίσχυση της Εταιρείας στάθηκε η μύηση στα τέλη του 1818, του εύπορου εμπόρου Παναγιώτη Σέκερη, ο οποίος έγινε μέλος της Ανώτατης Αρχής και προσέφερε γενναία οικονομική υποστήριξη. Το αρχείο του αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές πηγές για την δράση και τα μέλη της Εταιρείας.

Η πορεία ανάπτυξης της Φιλικής είναι εντυπωσιακή. Το διάστημα 1814-1816 τα μέλη της αριθμούν περίπου 20. Ως τα μέσα του 1817 αναπτύσσεται κυρίως μεταξύ των Ελλήνων της Ρωσίας και της Μολδοβλαχίας, αλλά και πάλι τα μέλη της δεν υπερβαίνουν τα 30. Όμως, από το 1818 σημειώνονται αθρόες μυήσεις. Κατά το 1820 εξαπλώνεται σε όλες σχεδόν τις περιοχές της Ελλάδας και τις περισσότερες ελληνικές παροικίες του εξωτερικού. Χιλιάδες υπολογίζονται οι μυημένοι, μολονότι είναι γνωστά μόνο 1096 ονόματα. Τους πρώτους μήνες του 1821 τα μέλη της αριθμούν δεκάδες χιλιάδες.

Στις γραμμές της συσπειρώνονται κυρίως έμποροι και μικροαστοί, αλλά και Φαναριώτες και κοτζαμπάσηδες, οπλαρχηγοί και κληρικοί, πρόσωπα που θα διαδραματίσουν αγωνιστικό ρόλο (θετικό ή αρνητικό) στον αγώνα για την ανεξαρτησία. Αξιοσημείωτη και με γρήγορο ρυθμό είναι η εξάπλωση της Φιλικής και στην Κορινθία.

Με βάση το βιβλίο του Βαλέριου Μέξα «Οι Φιλικοί» το οποίο συνετάχθη σχεδόν αποκλειστικά επί του καταλόγου του Αρχείου Σέκερη κάναμε μια προσπάθεια προκειμένου να εντοπίσουμε τους Κορίνθιους Φιλικούς. Στο αρχείο περιλαμβάνεται και ο κατάλογος Ξάνθου, ενώ προσετέθησαν μερικοί Φιλικοί των οποίων η μύησις μαρτυρείται από τα αφιερωματικά των ή τα εφοδιαστικά διπλώματά των ανέκδοτα ή δημοσιευμένα.

Τόσο ο κατάλογος Ξάνθου όσο και το Αρχείο Σέκερη είναι συντεταγμένοι επί τη βάσει των αφιερωτικών. Τα παραθέτουμε έτσι όπως αναγράφονται ακριβώς στα αρχεία. Σε κάθε Φιλικό αναγράφονται όσα στοιχεία περιέχονται και εις τα αφιερωματικά. Δηλαδή: α’ το όνομα και επώνυμον, β’ η πατρίς, γ’ το επάγγελμα, δ’ η ηλικία, ε’ ο κατηχητής, ς’ η προσφορά, ζ’ ο χρόνος και ο τόπος της μυήσεως, η’ η διεύθυνσις του αφιερωτικού, θ’ το σήμα αφιερώσεως και καθιερώσεως. Οι αριθμοί μπροστά σε κάθε όνομα είναι ο αύξων αριθμός στο κατάλογο.

Οι Κορίνθιοι Φιλικοί κατά χρονολογία μύησης στην Φιλική Εταιρεία

1818

128. Θεοχάρης Ρέντης.—Προεστώς Κορίνθου. Χρόνων 30. Διά Αν­τωνίου Πελοπίδα. Γρ. 1000.

19 Οκτωβρίου 1818. Κόρινθος. Τω Αναστασίω Αβραμιώτη, Ζάκυνθον.

130. Χριστόδουλος Σμυρνιός. – Έμπορος εις Κόρινθον. Χρόνων 53. Διά Α. Πελοπίδα. Γρ. 50

20 Οκτωβρίου 1818. Κόρινθος. Τω Ανδρέα Ιακώβου, Σμύρνην.

135. Γεώργιος Καλαράς – Κορίνθιος. Ιατρός. Χρόνων 28. Διά του Θεοχάρη Ρένδη. Γρ. 200.

28 Οκτωβρίου 1818. Κόρινθος. Τω ιατρώ Ιωάννη Κωλέτη, Ιωάννινα.

144. Πανούτζος Νοταράς.—Από Τρίκαλα της Κορίνθου. Προεστώς. Χρόνων 55. Διά του ιατρού Γεωργίου Καλαρά². Γρ. 1000.

5 Νοεμβρίου 1818. Τρίκαλα. Τω Αρχιμανδρίτη Γρηγορίω, Κων/πολιν.

146. Σπυρίδων Δασίου.—Προεστώς Τρικάλων. Χρόνων 30. Διά Γεωργίου Καλαρά. Γρ. 500.

11 Νοεμβρίου 1818. Κόρινθος ή Τρίκαλα. Τω Αβραμίω, Κων/πολιν.

149. Ιωάννης Νοταράς.—Δοτόρος. Χρόνων 70. Διά του Δοτώρ Γεωργίου Καλαρά. Γρ. 1000.

15 Νοεμβρίου 181[8]². Τρίκαλα της Κορίνθου. Τω αρχιμανδρίτι Γρηγορίω. Κων/πολιν.

 Το χειρόγραφο του Αρχείου Σέκερη έχει 1819 ως χρονολογία αλλά το λά­θος είναι φανερό. Στας 5 Νοεμβρίου μυείται από τον Γ. Καλαρά ο Πανούτσος Νοταράς και στις 15 του ιδίου ο Ιωάννης.

176. Ιωάννης Δέστου.—Πολιτικός Τρικάλων της Κορίνθου. Χρό­νων 32. Διά Σπυρίδωνος Δασίου. Γρ. 500.

7 Δεκεμβρίου 1818. Τω Διονυσίω Ιεροκήρυκι, Σμύρνην.

190. Σωτήριος Νοταράς.—Προεστώς Τρικάλων Κορινθίας. Χρόνων 56. Διά Σπύρου Δασίου. Γρ. 1000.

30 Δεκεμβρίου 1818. Τρίκαλα. Τω Νικολάω Μουτζοπούλω, Οδέσσα.

1819

247. Κορίνθου Ζαχαρίας*.—Χρόνων 57. Δια του Θεοχάρη Ρένδη. Γρ. 1000.

15. Φεβρουαρίου 1819. Τω ανεψιώ του Γαβριήλ μοναχώ, Όρος.

* Ο Κορίνθου Ζαχαρίας άνηκε στη μεγάλη οικογένεια Περρούκα του Άργους, και απέθανε το ίδιο έτος 1819. Βλ. τη διαθήκη του εις το Αρχείον Περρούκα εις την Ιστ. και Εθν. Εταιρία. Κατά τον Φιλήμονα κατηχήθηκε από το Ν. Παμπούκη. (Φιλ. Δοκ. σ. 204).

258. Δανιήλ. Παμπούκης.— Ηγούμενος της Παναγίας Βράχου. Χρόνων 40. Διά Νικηφόρου Παμπούκη. Γρ. 50.

27 Φεβρουαρίου 1819. Κόρινθος. Τω Ησαΐα Αγιορείτη, Κων/πολις

320. Νικόλαος Κουϊμουντζόπουλος. — Κορίνθιος. Χρόνων 40. Διά Δανιήλ Παμπούκη Γρ. 50

20 Μαΐου 1819. Κόρινθος. Τω Γρηγορίω Βατοπεδινώ, Άγιον Όρος.

346. Πέτρος Σαλαμόνος.—Προεστώς Λεονταρίου. Χρόνων 45. Διά Δανιήλ Παμπούκη Γρ. 50

19 Ιουνίου 1819. Κόρινθος.

361. Αναγνώστης Οικονομόπουλος.—Σανδικεμένης του Αγίου Γεωργίου, εις Κόρινθον. Χρόνων 50. Διά Γεωργίου Δασκαλοπούλου. Γρ. 200

27 Ιουνίου 1819. Κόρινθος. Τω Νικολάω Ιωάννου, εις Βασιλεύουσαν.

363. Αθανάσιος Μαρζέλος. Έμπορος. Μεγαρίτης από το Δερβενοχώρι. Χρόνων 33. Διά Γεωργίου Δασκαλοπούλου Γρ. 300

3 Ιουλίου 1819. Κόρινθος. Τω Παναγιώτη Ρήγα, εις Κων/πολιν. Με καταγωγή από το Σοφικό.

364. Νικόλαος Χριστοδούλου.—Από Σόλινα της Κυλλήνης³, εκ Καλαβρύτων. Πολιτικός. Χρόνων 34. Δια του Θεοχάρη Ρέντη Γρ. 150

3 Ιουλίου 1819. Κόρινθος. Τω Γρηγορίω Χριστοδουλίδη, Κων/πολιν.

Σόλινα: Το αρχαίο Σόλιον επί  της Ζήρειας.

371. Χατζή Αναγνώστης Ιωάννου Ραύτης.—Προεστώς Κορίνθου. Χρόνων 53. Διά Γ. Διδασκαλοπούλου Γρ. 400

15 Ιουλίου 1819. Κόρινθος. Τω Ευσταθίω Νικολάου, Κων/πολιν.

378. Αργύριος Χριστοδούλου – Από Σόλ[ι]ον της Κυλλήνης, εκ Καλαβρύτων. Χρόνων 29. Διά του αδελφού του Ν. Χριστοδούλου. Γρ. 150.

25 Ιουλίου 1819. Σόλ[ι]ον. Τω Ιακώβω Λαυριώτη, Κων/πολιν.

385. Ανδρέας Νοταράς.—Προεστώς Κορίνθου. Χρόνων…. Διά του Πανούτζου Νοταρά Γρ. 1000

α’ Αύγουστου 1819. Τρίκαλα. Τω διδασκάλω Διονυσίω, εις Χίον.

387. Δημητράκης Ρωλογάς Κυριάκου.— Ευριπαίος. Χρόνων 45. Διά του πρωτοσυγγέλου Σιναΐτου και ηγουμένου Ταξιαρχών Αμβροσίου. Γρ. 50

α’ Αύγουστου 1819. Κόρινθος. Τω ηγουμένω Ωρολογά, Κων/πολιν.

388. Κύριλλος Αρχιμανδρίτης.— Επίτροπος Κορίνθου. Χρόνων 49. Διά Αμβροσίου Σιναΐτου. Γρ. 400

α’ Αύγουστου 1819. Κόρινθος. Τω Γρηγορίω Διδασκάλω Ανδρεάδη, Κων/πολιν.

389. Διδάσκαλος Ησαΐας.— Χρόνων 55. Διά του Γεωργίου Καλαρά ιατρού, αδελφού του. Γρ. 200

6 Αύγουστου 1819. Τω Πανοσιολογιωτάτω Ιωάσαφ, είς Βλογοκά.

391. Γρηγόριος Ιερομόναχος.— Ηγούμενος μοναστηρίου Δερβενοχωρίου. Διά Αθανασίου Μαρζέλου. Γρ. 300

Αύγουστου 1819. Μοναστήρι Σαλαμίνος. Τω Αντωνίω Γεωργίω, Κων/πολιν.

401. Δημήτριος Ιερεύς.— Κορίνθιος. Χρονών 50. Διά του Δανιήλ Παμπούκη. Γρ. 50

α’ Σεπτεμβρίου 1819. Τω Προηγουμένω Παρθενίω, Αγ . Όρος.

420. Δαμαλών Ίωνας.— Χρόνων 40. Διά του Θεοχάρη Ρένδη, Γρ. 800

9 Οκτωβρίου 1819. Τω Ιωάννη Βελισσαρίου, Κων/πολιν.

Πρβλ. Φιλ. Α’. σ. 351. Εις τον κατάλογον του Φιλήμονος εν τούτοις δεν περιέχεται ο Δαμαλών Ιωνάς.

426. Δημήτριος Ιερεύς.— Οικονόμος και επίτροπος του Αγίου Κορινθίας. Χρόνων 45. Διά Δανιήλ Παμπούκη. Γρ. 100

α’ Νοεμβρίου 1819. Κόρινθος. Τω Δημητρίω Κωνσταντίνου, εις Κων/πολιν.

448. Αμβρόσιος Πρωτοσύγγελος Σιναΐτης. Ηγούμενος των Ταξιαρχών, μετόχι του Σίνα, εις την επαρχίαν της Κορίνθου. Χρόνων 45.

Διά Δανιήλ Παμπούκη. Γρ. 200 Τω ηγουμένω Σιναΐτη του Αγίου Ιωάννου, Ιωακείμ, εις Κων/πολιν.

Η μύησίς του έγινε ασφαλώς μετά τας 27 Φεβρουαρίου 1819 οπότε εμυήθη ο κατηχητής του Δανιήλ Παμπούκης και προ της 1ης Αυγούστου οπότε ο Αμβρόσιος Σιναΐτης αναφέρεται ότι εκατήχησε τον επίτροπον Κορίνθου Αρχ. Κύριλλον. (αρ. 388).

1 8 2 0 .

460. Βασίλειος Διδασκαλόπουλος.— Περαχωρίτης— Δερβένι της Κορίνθου. Έμπορος. Χρόνων 24. Διά του ηγουμένου Γρηγορίου Χατζή Αθανασίου Κανέλλου. Γρ. 250

17 Φεβρουαρίου 1820. Μέγαρα. Τω Κωνσταντίνω Πετρή, εις Κων/πολιν.

466. Σπυρίδων Αντωνίου Μαρκέλλου.— Αιγινίτης. Έμπορος Χουνών 46. Διά του ηγουμένου της Σαλαμίνος Γρηγορίου. Γρ. 300

α’ Μαρτίου 1820. ΤωΓεωργίω Γελεδά, Κων/πολιν.

477. Παπαθανάσιος.— Ηγούμενος της μονής του Σωτήρος εις τα Δερβενοχώρια της Κορίνθου. Χρόνων 55. Διά του Ελευθερίου εκ Μεγάρων.  Γρ. 300

3 Απριλίου 1820, Μέγαρα. Τω Χατζή Σωτήρι Γεωργίου, εις Βασιλεύουσαν.

499. Νικόλαος Καλαράς.— Κορίνθιος. Δοτόρος. Χρόνων 34. Δια του Γεωργίου Καλαρά.

2 Ιουλίου 1820. Ξάνθη. Τω Κοσμά ηγουμένω της Φανερωμένης και λοιποίς πατράσιν, εις Κόρινθον.

Ο κ. Αναστάσιος Λυμπερίου είναι Οικονομολόγος, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου.
Στην έρευνα με βοήθησε και ο υιός μου Δημήτρης Λυμπερίου.