Απόστολος Ζούζουλας: Ο Κιατανιώτης σταφιδέμπορος που έγινε βουλευτής και πέθανε όταν οι Γερμανοί μπήκαν στο Κιάτο

Το σπίτι του στην Αθήνα ήταν επί δεκαετίες σημείο αναφοράς για τα πολιτικά και λογοτεχνικά δρώμενα της χώρας – Ποιες ήταν οι δύο μεγάλες τραγωδίες που τον συγκλόνισαν

Οι εκλογές το Νοέμβριο του 1902, ενώ προκηρύχθηκαν για να φέρουν την ηρεμία και την τάξη στην ελληνική κοινωνία, τελικά επέφεραν μια φοβερή αναστάτωση και ταραχές, γεγονός βέβαια, διόλου παράξενο ή πρωτότυπο για τα ελληνικά δεδομένα. Οι εκλογές εκείνες όμως έγραψαν και μια σπάνια πρωτοτυπία: Τα δύο μεγάλα κόμματα το «Εθνικό Κόμμα» του Θεοδ. Δηλιγιάννη και το «Νεωτερικόν Κόμμα» του Γεωργ. Θεοτόκη αναδείχθηκαν ισόπαλα με 102 βουλευτικές έδρες έκαστον!

Τρίτο κόμμα και ρυθμιστής των πραγμάτων ο φιλοβασιλικός Αλέξανδρος Ζαΐμης με 19 βουλευτικές έδρες και τον βασιλιά Γεώργιο Α΄ να τρίβει τα χέρια του από ικανοποίηση! Ωστόσο, δεν του βγήκε σε καλό τελικά του Γεωργίου, δεδομένου ότι δεν μπόρεσε να δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον υπασπιστή του όπως θα ήθελε, ή σε κάποιον στρατιωτικό εναλλακτικά, αλλά υπό την πίεση παλλαϊκών διαδηλώσεων, των επονομαζόμενων «Σανιδικά», κυβέρνηση σχημάτισε ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης.

Αρχές Δεκεμβρίου του 1902 θα περίμενε κανείς ότι όλα έχουν ηρεμήσει, ο Δηλιγιάννης σχημάτισε κυβέρνηση και όλα έπαιρναν το δρόμο τους. Αμ δε! Στο Ελληνικό Κοινοβούλιο ενέσκηψε μια υπόθεση για την ακύρωση εκλογής ενός βουλευτή, η οποία δημιούργησε αρκετή αναστάτωση και φασαρία! Επρόκειτο για τον βουλευτή Κορινθίας Απόστολο Ζούζουλα.

Ποιος ήταν ο Κιατανιώτης νεαρός Ζούζουλας

Ο Απόστολος Ζούζουλας γεννήθηκε στο Κιάτο το 1875. Τελείωσε τις γυμνασιακές σπουδές του στην Αθήνα και ακολουθώντας τα χνάρια του πατέρα του ασχολήθηκε με το εμπόριο σταφίδας και παράλληλα με την πολιτική. Το 1902 ήταν υποψήφιος βουλευτής Κορινθίας και εκλέχθηκε. Ο βουλευτής Στυμφαλιάδης ζήτησε την ακύρωση της εκλογής του, με αιτιολογικό ότι ήταν ανήλικος! Στις 20 Δεκεμβρίου 1902 στη συνεδρίαση του Ειδικού Τμήματος της Βουλής για την επικύρωση της εκλογής Ζούζουλα, ο Στυμφαλιάδης κατέθεσε πιστοποιητικά ότι ο νεαρός Κιατανιώτης δεν είχε την προβλέπουσα από το νόμο ηλικία, ενώ ειρωνευόμενος είπε ότι δεν πρέπει να αποκλείουμε ούτε τους καταδίκους, ούτε τα μειράκια από το βουλευτικό αξίωμα, αν είναι να γίνει δεκτή η εκλογή του.

«Εκτός τούτου», συνέχισε ο Στυμφαλιάδης «υπάρχουν και άλλοι λόγοι εν οις σπουδαιότερος είναι ότι εις Φενεόν διεφθαρηταν οι εκλογείς δια χρημάτων διενεμηθέντων υπό τινός Δημοπούλου. Επίσης ο θείος του υπέγραψε συναλλαγματικάς οφειλών προς τον Δήμον…», καταλήγει.

Κι ενώ προκαλείται ταραχή και αλληλοκατηγορίες μεταξύ των βουλευτών για τις εκλογές και τις συναλλαγές – προσφιλές, ομολογουμένως, εν Ελλάδι θέμα– ο βουλευτής Κορινθίας Πετρίδης αντί άλλης απαντήσεως φέρνει στην αίθουσα τον βουλευτή Ζούζουλα, «άνδρα υψηλόν και ευρύστερνον» όπως περιγράφει τα συμβάντα η εφημερίδα ΣΚΡΙΠ. «Είναι αυτός μειράκιον;» ρωτά ο Πετρίδης και όλοι αναλύονται σε γέλια!

Το σπίτι του Ζούζουλα κέντρο
πολιτικών και λογοτεχνικών διεργασιών

Οι εκλογές του 1902 ήταν μόνο η αρχή για τον Απόστολο Ζούζουλα. Η πολιτική καριέρα του εκτοξεύτηκε. Ορίστηκε μέλος σε διάφορες επιτροπές (Δικαιοσύνης, Γεωργίας, κ.ά.) και είχε έντονη κοινοβουλευτική παρουσία. Παρασημοφορήθηκε αρκετές φορές για τας «καλάς υπηρεσίας του».

Συμμετείχε και λόγω επιχειρηματικού ενδιαφέροντος στα γεγονότα του σταφιδικού ζητήματος και ψήφισε υπέρ του Μονοπωλίου. Παράλληλα υποστήριξε με θέρμη τα συμφέροντα των Φενεατών αγροτών και τάχθηκε υπέρ της αποξήρανσης τη λίμνης τόσο του Φενεού όσο και της Στυμφαλίας.

Τον Ιούνιο του 1903 αποσύρει μαζί με άλλους βουλευτές την υποστήριξή του στην κυβέρνηση, υπερψηφίζει την πρόταση μομφής και προκαλεί την πτώση της.

Το 1908 αγοράζει το ιστορικό νεοκλασικό σπίτι του Κουντουριώτη στην οδό Καπλανών 11 στο Κολωνάκι και εγκαθίσταται εκεί μόνιμα με τη γυναίκα του Ελένη Κανελλοπούλου, από το Αίγιο.

Η σύζυγος του Απόστολου Ζούζουλα, Ελένη Κανελλοπούλου-Ζούζουλα ήταν λογοτέχνιδα, η πρώτη γυναίκα Ελληνίδα συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας. Το 1908 ίδρυσε στην Αθήνα την Παιδική Αδελφοσύνη, ως τμήμα του Λυκείου των Ελληνίδων, που αποσκοπούσε στη συναδέλφωση παιδιών όλων των κοινωνικών τάξεων. Τα βιβλία της διδακτικού περιεχομένου αντλούσαν τα θέματά τους από τη ζωή και τη θρησκεία. Σε αυτά συγκαταλέγονται: Το ναυάγιο που φέρνει ευτυχία, Λουλουδένιες ψυχές, Ο παρεξηγημένος γιατρός και Οι Ροβινσώνες και ο βασιλιάς τους.

Η Ελένη Ζούζουλα παρουσίασε μεγάλο φιλανθρωπικό έργο, υπήρξε μία από τις σημαντικότερες εφόρους του Λυκείου Ελληνίδων, ενώ παράλληλα δεν δίσταζε να εκφράσει ελεύθερα τη γνώμη της. Έγινε γνωστή στην κοσμική Αθήνα για τις φεμινιστικές και φιλελεύθερες ιδέες της.

Η οικία Ζούζουλα στο Κολωνάκι αποτελούσε και ένα σημαντικό λογοτεχνικό σαλόνι, το οποίο έγινε κεντρικός τόπος συνάντησης για λογοτεχνικές προσωπικότητες, ποιητές, ζωγράφους και διανοούμενους που όρισαν με το έργο τους την κουλτούρα της εποχής στην Αθήνα. Στην εσωτερική διακόσμηση του κτιρίου, άφησε το αποτύπωμά του ο νεαρός και πολλά υποσχόμενος τότε ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης.

Επίσης, αποτέλεσε το κέντρο πολιτικών διεργασιών και σημαντικών εξελίξεων. Σημαντικές προσωπικότητες όπως οι πρωθυπουργοί Δημήτριος Γούναρης και Παναγής Τσαλδάρης συγκαταλέγονται μεταξύ αυτών που χρησιμοποίησαν την οικία ως τόπο πολιτικών συναντήσεων.

Τον Οκτώβριο του 1920 στο περίφημο «βυζαντινό» σαλόνι της οικίας Ζούζουλα ιδρύεται το «Λαϊκό Κόμμα», που μεσουράνησε στο χώρο της λαϊκής δεξιάς μέχρι και το 1960. Ιδρυτικά στελέχη ο Γούναρης, ο Τσαλδάρης και φυσικά ο Ζούζουλας.

Κοντά στη γενέτειρα και στα μεγάλα έργα της Κορινθίας

Ο Απόστολος Ζούζουλας, όμως, δεν ξέχασε τη γενέτειρά του. Το 1908 συμμετέχει στο Αδελφάτο που δημιουργείται στην πόλη του Κιάτου για τη σύσταση Δημοτικού Νοσοκομείου και φιλανθρωπικού ιδρύματος και συνυπογράφει δήλωση, που λέει χαρακτηριστικά: «οι δε άποροι αποκτώσι την παρήγορον ελπίδα ότι εν στιγμαίς σωματικής ασθενείας δεν θα μένωσιν εγκαταλελειμμένοι εις εαυτούς άνευ ιατρικής περιθάλψεως, άνευ φαρμάκων, άνευ άρτου και άνευ στέγης, ως εν τω παρελθόντι πολλάκις δυστυχώς συνέβαινεν».

Αναμείχθηκε ενεργά σε όλα τα μεγάλα ζητήματα της Κορινθίας, την άρδευση της Βόχας, τη διαχείριση των υδάτων της Στυμφαλίας και του Ασωπού, την αποξήρανση της πεδιάδας Φενεού.

Οι τραγωδίες του Απόστολου Ζούζουλα

Το Νοέμβριο του 1912, κακή μοίρα χτυπάει την πόρτα της οικογένειας Ζούζουλα. Ο γιος τους Σπύρος αρρωσταίνει και πεθαίνει αιφνιδίως βυθίζοντας όλους στη θλίψη. «Δοκιμασία οδυνηροτάτην» όπως σημειώνει η εφημερίδα ΣΚΡΙΠ που δεν παραλείπει να προσθέσει πως «θρηνεί δια το βαρύ πλήγμα της Μοίρας, χύνουσα πικρόν δάκρυ και ολόκληρος η επαρχία Κορινθίας, της οποίας ο σημερινός νεκρός συνεκέντρωνε την αγάπην, την εκτίμησιν και τας ελπίδας».

Δεκαπέντε χρόνια αργότερα τον Ιούνιο του 1927, μία νέα τραγωδία έρχεται να χτυπήσει την πόρτα του βουλευτή Κορινθίας. Στην κατοχή του βρισκόταν το πλοίο «Πατρίς», το οποίο είχε μισθώσει για τρεις μήνες έναντι 45.000 δραχμών στους Κωνσταντίνο Γκινάκο και Δημήτριο Αιγινήτη. Το «Πατρίς» έκανε το δρομολόγιο Ραφήνα – Πάρο – Νάξο.

Το βράδυ της 15ης Ιουνίου 1927 16 επιβάτες, εκ των οποίων 12 μέλη του πληρώματος, οι δύο μισθωτές και δύο επιβάτες, επιβιβάστηκαν στο «Πατρίς» από τη Ραφήνα με προορισμό τη Νάξο.

Ενώ βρισκόταν κοντά στο νοτιοδυτικό ακρωτήριο του Γαϊδουρονησίου, συνάντησε δύο πλοία που έρχονταν από τη Σύρο, το «Μοσχάνθη Τόγια» και το «Τήνος» και έπλεαν με μεγάλη ταχύτητα προς αντίθετη κατεύθυνση από το «Πατρίς».

Σύμφωνα με τον τύπο της εποχής, τα δύο πλοία έκαναν αγώνα ταχύτητας και έπλεαν παράλληλα με 13 έως 14 κόμβους. Αρχικά ο  καπετάνιος τους «Πατρίς» σκέφτηκε να περάσει ανάμεσα στα δύο πλοία αλλά έπλεαν σε κοντινή απόσταση και δεν χωρούσε.

Για να αποφύγει τη σύγκρουση με το «Τήνος» έστρεψε το τιμόνι 45 μοίρες προς τα αριστερά και άφησε τη δεξιά πλευρά εκτεθειμένη στο «Μοσχάνθη Τόγια», το οποίο έπλεε με μεγάλη ταχύτητα και δεν πρόλαβε να αποφύγει τη σύγκρουση. Με μεγάλη δύναμη σφηνώθηκε στο μηχανοστάσιο του «Πατρίς» το οποίο πήρε αμέσως κλίση και βυθίστηκε σε δύο λεπτά.

Το πλήρωμα του «Μοσχάνθη Τόγια» κινητοποιήθηκε και με τις σωστικές λέμβους έσπευσε να σώσει τους ναυαγούς, ενώ το «Τήνος» παρότι παρακολούθησε τη σύγκρουση δεν σταμάτησε για βοήθεια και συνέχισε την πορεία του προς τον Πειραιά… Στη διάσωση των ναυαγών βοήθησε το πλοίο «Αγγελική» το οποίο ερχόταν επίσης από την Τήνο. Συνολικά σώθηκαν 6 από τους επιβάτες. Δέκα άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους εκείνη την ημέρα, ανάμεσά τους ο μισθωτής του πλοίου Γκινάκος και πολλά μέλη του πληρώματος.

Μεταξύ των ετών 1934-1936 ο Απόστολος Ζούζουλας πουλά το παλιό σταφιδεργοστάσιο του στο Κιάτο, στον Αυτόνομο Οργανισμός Σταφίδας (ΑΣΟ) και κατασκευάζει νέο. Ο «Ριζοσπάστης» εξαπολύει πύρινες κατηγορίες εναντίον του για εκμετάλλευση και κοροϊδία των σταφιδοπαραγωγών. Τα παλιά εργοστάσια του Ζούζουλα και μετέπειτα ΑΣΟ σήμερα ανακαινίζονται από τον δήμο Σικυωνίων και μετατρέπονται σε Μουσείο και Πολυχώρο Πολιτισμού.

Το 1936 πεθαίνει η σύζυγός του, Ελένη, αφήνοντας ένα δυσαναπλήρωτο κενό στη ζωή του.

Λίγα χρόνια αργότερα, την πόρτα της χώρας χτυπά ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο Απόστολος Ζούζουλας είναι 66 ετών όταν τον Απρίλιο του 1941 η Ελλάδα δέχεται τη γερμανική επίθεση. Η καρδιά του δεν αντέχει.

Άφησε την τελευταία του πνοή, από ανακοπή καρδιάς, σαν σήμερα, 11 Μαΐου 1941, μέσα σε αμαξοστοιχία των τότε ΣΠΑΠ την ημέρα που οι Γερμανοί κατακτητές εισέρχονταν στο Κιάτο.

Έρευνα-επιμέλεια-κείμενο: Γιώτα Χρ. Αθανασούλη gnomipoliton.com 

Πηγές:

• Αρχείο Εφημερίδων της Ελληνικής Βουλής
• Πρακτικά του Ελληνικού Κοινοβουλίου
• Αρχείο Εφημερίδων Εθνικής Βιβλιοθήκης
• https://kostisvelonis.blogspot.com/
• http://www.grafasdiving.gr/
• https://greek_greek.enacademic.com/